«Χριστός καί Ἑλλάδα. Τό ὀρθόδοξο ἦθος τῶν Ἁγίων Νεομαρτύρων» Κυριακή Γ΄ Ματθαίου 25 Ἰουνίου 2023
Ἀγαπητοί μου Ἀδελφοί,
Ἡ σημερινή Κυριακή εἶναι ἀφιερωμένη στούς Ἁγίους Νεομάρτυρες.
Νεομάρτυρες στήν εὑρεία ἔννοια τοῦ ὅρου ὀνομάζονται ὅλοι ὅσοι μαρτύρησαν γιά τήν ὀρθόδοξη πίστη τους μετά τούς μεγάλους διωγμούς τῶν τριῶν πρώτων αἰώνων, τόσο στά χρόνια τῆς εἰκονομαχίας ἤ καί ἀργότερα.
Κατά κύριο λόγο ὅμως ὡς Νεομάρτυρες ὀνομάζουμε ἐκείνους τούς Κληρικούς, Μοναχούς ἤ Λαϊκούς, οἱ ὁποῖοι στά χρόνια τῆς Τουρκοκρατίας, θυσίαζαν τήν ζωή τους ὁμολογώντας τήν πίστη τους στον Χριστό καί τούς ὁποίους μποροῦμε νά διακρίνουμε σέ πέντε ὁμάδες:
Στήν πρώτη ἀνήκουν οἱ Μουσουλμάνοι πού δέχθηκαν τόν Χριστιανισμό καί σύμφωνα μέ τόν ἰσλαμικό νόμο θανατώθηκαν, ὅπως γιά παράδειγμα οἱ Νεομάρτυρες Ἰωάννης ἀπό τήν Κόνιτσα, Ἀχμέτ ὁ Κάλφας καί Κωνσταντίνος ὁ ἐξ Ἀγαρηνῶν.
Στή δεύτερη περιλαμβάνονται ὅσοι μαρτύρησαν μέ ἀφορμή κάποια πολιτική - ἀπελευθερωτική ἐξέγερση - ἐπανάσταση, μέ κορυφαῖο ἐκπρόσωπο, τόν Οἰκουμενικό Πατριάρχη καί Ἅγιο ἔνδοξο ἐθνοϊερομάρτυρα Γρηγόριο τόν Ε’, ὁ ὁποῖος θεωρήθηκε ἀπό τούς Τούρκους ὡς ὁ ἠθικός αὐτουργός τῆς Ἐπαναστάσεως τοῦ 1821.
Στήν τρίτη περιλαμβάνονται οἱ λεγόμενοι αὐτόκλητοι Μάρτυρες, αὐτοί δηλαδή πού φλεγόμενοι ἀπό τόν πόθο τοῦ ὑπέρ Χριστοῦ μαρτυρίου προκάλεσαν τούς Ὀθωμανούς καί τήν πίστη τους καί γι’ αὐτό δικάστηκαν καί ὁδηγήθηκαν μέ συνοπτικές διαδικασίες στό μαρτύριο, ὅπως ὁ Ἅγιος νεομάρτυς Ἀργύριος ὁ ἐξ Ἐπανωμῆς.
Στήν τέταρτη ἀνήκουν ὅσοι ἀρνήθηκαν νά ὑποκύψουν σέ ἐπιθυμίες καί πιέσεις γιά νά ἐξισλαμισθοῦν, ὅπως ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Μονεμβασιώτης ἤ ἡ Ἁγία Ἀκυλίνα.
Στήν πέμπτη, τέλος, ὁμάδα περιλαμβάνονται ὅσοι προηγουμένως, γιά διαφόρους λόγους, εἶχαν ἀρνηθεῖ τόν Χριστό καί προέκριναν τήν δημόσια μαρτυρία - ὁμολογία τῆς Χριστιανικῆς πίστεως γιά τήν ἀποκαταστασή τους, μέ ἀποτέλεσμα τήν μαρτυρική τους τελείωση, ὅπως ὁ Ἅγιος νεομάρτυς Γεώργιος ἀπό τήν Χώρα τῆς Σάμου καί ὁ ἅγιος Κωνσταντῖνος ὁ Ὑδραῖος.
Σ’αὐτή τήν τελευταία ὁμάδα ἔχουμε ἐμφανέστερη τῆς παρουσία τοῦ Ὀρθοδόξου Ἱεροῦ Κλήρου μέ πρωτοστάτες τούς Ἁγίους Κολλυβᾶδες Πατέρες, γιά τούς ὁποίους καί ὁμιλήσαμε τήν Κυριακή τῶν Ἁγίων Πάντων. Ὁ Ἅγιος Μακάριος Ἀρχιεπίσκοπος Κορίνθου ὁ Νοταρᾶς ὑπῆρξε φημισμένος ἐξομολόγος καί πνευματικός πολλῶν Νεομαρτύρων. Ὁ Ἅγιος Ἀθανάσιος ὁ Πάριος δίδασκε, πώς οἱ Νεομάρτυρες θά ἔπρεπε ἄμεσα νά τιμῶνται ὡς Ἅγιοι. Αὐτό συνιστᾶ καί ὁ Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, ὁ ὁποῖος γιά τόν σκοπό αὐτό συγκέντρωσε τούς βίους, ὅλων τῶν μέχρι τότε Νεομαρτύρων καί ἐξέδωσε τό «Νέον Μαρτυρολόγιον», προωθώντας τόν λειτουργικό ἑορτασμό τῶν Νεομαρτύρων μέ Ἀσματική Ἀκολουθία καί πανηγυρική θεία Λειτουργία.
Οἱ Ἱερεῖς δέ, οἱ ὁποῖοι ὡς ἐξομολόγοι προσδέχονταν στό ἐπιτραχήλιό τους τήν μετάνοια τοῦ ἐξωμότη καί στήν συνέχεια τόν στήριζαν καί τόν ἐνίσχυαν, ἐνθαρρύνοντάς τον νά ὁμολογήσει δημοσίως τήν ἐπιστροφή στήν ὀρθόδοξη χριστιανική πίστη καί νά ἐπισφραγίσει τήν ὁμολογία του μέ τό μαρτύριο, προσφυῶς ὀνομάσθηκαν ἀλεῖπτες τῶν Νεομαρτύρων. Ἀλείπτης στήν ἀρχαιότητα ἦταν ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος ἄλειφε μέ λάδι τούς ἀθλητές στούς γυμναστικούς ἀγῶνες, γιά νά ξεγλιστροῦν ἀπό τόν ἀντίπαλο στήν πάλη.
Ἡ λέξη ἀλείπτης ὑπάρχει ἀπό τήν ἀρχαία Ἐκκλησία καί ἐννοεῖ ἐκεῖνον πού ἐνθάρρυνε στήν ὁμολογία τῆς πίστης στό Χριστό, ἡ ὁποία συνεπαγόταν καί τό μαρτύριό του.
Σέ πολλά συναξάρια καί μαρτυρολόγια, ὅπως αὐτό τῶν Ἁγίων 40 Μαρτύρων πού μαρτύρησαν στή λίμνη τῆς Σεβάστειας καί ἑορτάζονται στίς 9 Μαρτίου ἀναφέρεται ὁ ἀλείπτης τους. Οἱ ἐξομολόγοι τῶν Νεομαρτύρων λοιπόν χαρακτηρίζονται ὡς ἀλεῖπτες τους, καθώς μέ τήν ἐξουσία τοῦ πνευματικοῦ Πατέρα ἄλειφαν μέ τό λάδι τῆς μυστηριακῆς ἐν Χριστῷ ἀναγέννησης τούς ἀθλητές τοῦ πνευματικοῦ στίβου καί τούς ἐμψύχωναν νά προχωρήσουν ὡς τό μαρτύριο ὁμολογώντας τήν πίστη στόν Χριστό, τό ὁποῖο ἐμπεριέχει ἀνυπερθέτως καί τήν ἀγάπη πρός τήν Πατρίδα.
Αὐτή εἶναι μιά ἄγνωστη, ἴσως σέ πολλούς, πλευρά τῆς προσφορᾶς τοῦ Ὀρθοδόξου Ἱεροῦ Κλήρου στήν Πατρίδα, τό Ἔθνος καί τό Γένος μας. Πέρα ἀπό τήν ἀναμφισβήτιτη θυσιαστική συμμετοχή τῶν Ὀρθοδόξων Κληρικῶν στις ἔνοπλες ἐξεγέρσεις και συγκρούσεις, ἡ σημαντικότερη προσφορά τους εἶναι ἡ ἐργώδης συμβολή τους στή συντήρηση του Ὀρθοδόξου φρονήματος του Γένους μας και τή διατήρηση της ἀγάπης του γιά την ἐλευθερία, πού μᾶς δώρισε ὁ Θεός. Καί τοῦτο εἶναι ἴδιον τοῦ ἱερατικοῦ λειτουργήματος, καθώς καί στήν περίοδο της εἰρήνης πρῶτος ὁ Ἐπίσκοπος καί ἀκολούθως οἱ Ἱερεῖς οἰκονομοῦν τήν Χάρη του Θεοῦ γιά νά ἐλευθερώνονται οἱ ἀνθρώπινες ψυχές ἀπό τήν δουλεία τῆς ἁμαρτίας καί τοῦ διαβόλου. Ἔτσι τό σύνολο τῶν Ὀρθοδόξων Ἱερέων μας, μέ τή χάρη τοῦ Θεοῦ μεταποίησαν τήν ἀγάπη τους γιά τήν θεία λατρεία σέ ἦθος καί τήν ἐγκατέστησαν στίς ψυχές τῶν δοκιμαζομένων Ἑλλήνων. Μυστικά, μέ τήν ἔννοια τῆς μυσταγωγίας, ἀλλά καί ἀθόρυβα. Ὅπως ἀκριβῶς τελεῖται ἡ προσκομιδή τῆς θείας Λειτουργίας. Κανείς δέν παίρνει εἴδηση, τί λέει καί τί κάνει ὁ Ἱερουργός! Ὅλοι ὅμως γεύονται τῆς ἀθανάτου τρυφῆς τῆς θείας Κοινωνίας.
Ἀγαπητοί μου Ἀδελφοί,
Ὁ Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης στό προοίμιο τοῦ «Νέου Μαρτυρολογίου», θεωρεῖ, πώς οἱ ἅγιοι Νεομάρτυρες ἐμφανίζονται τήν περίοδο τῆς Τουρκοκρατίας κατ’ εὐδοκίαν Θεοῦ.
Ἔρχονται γράφει, γιά νά μᾶς διδάξουν, πώς πρώτα καί πάνω ἀπ’ ὅλα θά πρέπει νά ἀνακαινιζόμαστε μέσα ἀπό τήν μυστηριακή ζωή τῆς Ἐκκλησίας μας, μέ τήν ἐξομολόγηση καί τήν συχνή θεία κοινωνία. Ἀκολούθως λαμβάνοντας τό παράδειγμα τῆς ἄθλησής τους, ὡς πρότυπο γιά τή ζωή μας, θά μποροῦμε νά διάγουμε μέ ὑπομονή στίς θλίψεις, τίς δοκιμασίες καί τούς πειρασμούς, ἀκόμη κι ὅταν δυναστεύεται ἡ ζωή μας ἤ διωκόμαστε γιά τήν πίστη μας καί τό ἑλληνορθόδοξο φρόνημά μας.
Ἡ μεγαλύτερη ὅμως προσφορά τῶν Ἁγίων Νεομαρτύρων ἔγκειται στό ὅτι γιά τόν καθένα ἀπο ἐμᾶς ἀποτελοῦν τήν καλή ἀφορμή, ὥστε νά λαμβάνουμε θάρρος καί νά ὁμολογοῦμε τήν πίστη μας στόν Χριστό καί τήν ἀγάπη μας στήν Ἑλλάδα, τήν πατρίδα μας σέ κάθε εὐκαιρία ἤ ἔκφανση τῆς ζωῆς μας.
Ἡ θυσιαστική μαρτυρία τῶν ἁγίων Νεομαρτύρων, ἔγινε τό ἀνάχωμα στόν ἐξισλαμισμό, τόν ὁποῖο ἐπιχειροῦσε ὁ Τούρκος δυνάστης. Θυσίασαν τή ζωή γιά τήν ὀρθόδοξη πίστη τους, προστατεύοντας παράλληλα τήν ἐθνική ταυτότητά τους ὡς Ἑλλήνων καί δή Ῥωμηῶν, δηλαδή Ὀρθοδόξων Ἑλλήνων.
Ἄς μήν μείνουμε λοιπόν σέ μιά ἁπλή ἀναφορά στούς Νεομάρτυρες, σάν νά ὁμιλοῦμε γιά κάποια ἱστορικά ἤ μυθικά πρόσωπα. Ἀς κρατήσουμε κι ἐμεῖς αὐτήν τήν πολύτιμη ὁμολογία καί τήν μαρτυρική τους θυσία ὡς ὁδηγό.
Ἄς θέσουμε ὡς πνευματική πυξίδα στό ταξίδι τῆς ἐπί γῆς ἐφήμερης ζωῆς μας, τό Ὀρθόδοξο ἦθος, τό ὁποῖο γιά ἐμᾶς σημαίνει, ὅτι ρυθμίζουμε τή ζωή μας σύμφωνα μέ τήν ἀληθινή καί ὄχι τήν ὑποκριτική πίστη στόν Χριστό καί κατά συνέπειαν δέν λησμονοῦμε νά ἀγαπᾶμε τήν Πατρίδα μας καί τοῦτο ὡς προθέρμανση γιά τήν αἰώνια Πατρίδα τῆς Βασιλείας τῶν Οὐρανῶν. Ἀμήν.